بهانه‌ی این نوشته اما مکث بر یک عکس است و در واقع درنگ بر جلد یکی از نشریات دوران دکتر مصدق که اوج آزادی بیان را نشان می‌دهد. در حالی که بحث کاملا امنیتی است و صحبت از ربودن و قتل و توطئه و توجیه امنیتی برای برخورد وجود داشته است. شکل طرح و ادبیات نوشته‌های آن نیز جای توجیه در هر برخورد را باقی گذاشته بود. چنان‌که می‌بینید در اردی‌بهشت ۱۳۳۲ و در حالی که جامعه به شدت متأثر از ربودن تیمسار افشارطوس رییس کل شهربانی بود که بعدتر خبر قتل فجیع او منتشر شد یک نشریه این گونه دکتر مصدق را به سُخره گرفته است.

البته این دیدگاه هم وجود دارد که ربودن و قتل تیمسار افشارطوس مقدمه‌ی کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بود و این نشریات نیز در راستای همان سناریو عمل می‌کردند و تحمل و تاب آوردن آن‌ها درست نبوده است.

به هر رو، در نظر داشته باشید که ۷۰ سال قبل تنها رسانه‌ها رادیو و نشریات چاپی بودند و نه خبری از تلویزیون بود نه اینترنت و شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی و ماهواره و توجه‌ها به مطبوعات کاغذی بود. مصدق هم تنها نفت را ملی نکرد بلکه طعم آزادی بیان را هم چشاند.

در رد این ادعا که آن‌چه در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ اتفاق افتاد کودتا نبود چون دولت کنار زده شد نه شخص شاه (در کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ هم احمدشاه را کنار نزدند و کسی نمی‌گوید کودتا نبود) موارد متعدد می‌توان آورد و در ۷۰ سالگی کودتا شاید با ویراستی تازه بیاورم اما یکی از دلایل کودتا بودن حس کودتا در مردم است و مقایسه فضای رسانه‌ای بعد با قبل از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تا جایی که شاعری چون مهدی اخوان ثالث به زمستان تشبیه می‌کند.

همین که فضای مطبوعات بعد از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ با قبل آن مطلقا قابل قیاس نیست یکی از دلایل کودتا بودن است.

چندان که سال‌ها بعد ژنرال پرویز مشرف که با کودتای بدون خون‌ریزی قدرت را در پاکستان در دست گرفت هرگاه که متهم به کودتا می‌شد، می‌گفت: آیا روزنامه‌ای را بستم؟ آیا حزبی تعطیل شده است؟ مگر می‌شود کار ما کودتا باشد و روزنامه‌‌ها آزاد باشند؟

———————————————-
* تصویر برگرفته از کانال تلگرامی کتابه‌خانه‌ی مصدق و باز نشر شده در کانال آقای عابدیان. (یک کلمه را ما پاک کرده‌ایم).