اما در یک دهه‌ی اخیر با بالارفتن میزان نارضایتی مردم به‌خاطر عوامل مهمی از جمله تشدید مشکلات اقتصادی، ناتوانی دولت‌مردان از پاسخ به خواسته‌های مردم و جسارت بعضی از مردم در طرح مشکلاتشان در مواجهه مستقیم با مسئولان و عتاب قرار دادن آن‌ها، دولت‌مردان خود نیز ترجیح می‌دهند کم‌تر با مردم دیدار رودرو داشته یا اگر هم دیداری هست کنترل شده باشد. هم‌چنین با شیوع کرونا و تعطیلی اجتماعات عمومی همان نیمه‌ اجتماعات توده‌ای هم تعطیل شد و یکی از مراسم‌هایی که دولت‌مردان همیشه به انبوه آن‌ها افتخار می‌کردند، فعلا تعطیل شده است.
در این یادداشت در پی آن هستیم که بگوییم در شرایط جهانی امروز که باوجود تکنولوژی، ارتباطات، مراکز مطالعاتی، تحقیقاتی و آماری، اطلاعات و داده‌ها در همه جا در دسترس است؛ این سفرهای استانی چه معنایی دارد و هزینه و فایده‌ی آن‌ها برای مردم و حاکمان چقدر است؟
سفرهای استانی مقامات در تاریخ جمهوری اسلامی که صبغه توده‌ای و مردمی دارد همیشه در اولویت بوده و از آن به‌عنوان ابزاری برای نزدیکی مردم و حکومت استفاده شده است. در این سفرها معمولاً پروژه‌های بزرگ افتتاح و یا کلنگ‌زنی می‌شد تا اهمیت این دیدارها برجسته شود. ولی نوآوری خاص آن در زمان محمود احمدی‌نژاد رخ داد که ایشان سعی می‌کرند با حضور در تمام استان‌ها و همراهی کابینه‌اش با سروصدای تبلیغاتی، تصمیماتی در آن‌جا اتخاذ نموده، اقدامات پوپولیستی خود را به رخ مردم بکشاند. (تا جایی که در یک سفر استانی در اجتماع مردم منطقه‌ای را با نظرخواهی از مردم به شهرستان تبدیل نمود!!)
در آن روزها هم ایشان پر انرژی بود و هم خزانه پرپول و هرجا می‌رفت وعده‌ای می‌داد. گرچه بسیاری از آن وعده‌ها نیمه‌کاره ماند و بعدها موجب دردسر ولی با آن وعده‌ها و تبلیغات کار خودش را کرد.
واقعیت این است هر ارزیابی در مورد این سفرها در گذشته داشته باشیم اکنون ضرورت چنین سفرهایی به شدت مورد سوال قرار گرفته است. مردم و کارشناسان می‌پرسند مگر حاکمان از عمق مشکلات مردم بی‌خبر هستند که قرار است با حضور دو روزه و جلسات رسمی در استان‌ها از آن باخبر شوند؟ مگر در دوره‌های گذشته متوجه نشده‌اند که گونی‌گونی نامه‌های درخواستی که مردم برای مقامات نوشته‌اند بیش از ۹۰ درصد آن‌ها مربوط به مشکلات اقتصادی و درخواست شغل و کار برای فرزندان و خانواده‌ها بوده است؟ آن‌ها می‌پرسند اگر می‌توانند کاری بکنند می‌شود در همان مرکز هم برای این مشکلات کاری کرد وگرنه لزومی به آمدن و این‌همه سروصدا و تبلیغات و هرروز خبراعلام و تکذیب و آماده باش نیست…
کارشناسان نیز می‌گویند با وجود مراکز تحقیقاتی، مطالعاتی و آماری و پایگاه‌های اطلاعاتی که جزییات زندگی مردم را در دست دارند و روزانه رصد می‌کنند دیگر چه نیازی به این سفرهاست؟! حتا در صورت نیاز به گرفتن تصمیمات و جلسه و هماهنگی نیز تکنولوژی‌های ارتباطاتی و اینترنتی این کار را آسان کرده‌است. وقتی چنین امکاناتی وجود دارد که مقامات از راه دور می‌توانند هدف خود را برآورده کنند چرا باید استان‌های فقیرنشین را متحمل هزینه‌ی تدارکات و پذیرایی و استقبال از دولت‌مردان و هیئت همراه کرد. به نظر می‌رسد اگر معادل هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم این سفرها را به هراستانی بدهند می‌تواند بهتر و مفیدتر از هزینه‌کرد آن‌ها در این قسمت باشد.
البته حاکمان هنوز متاثر از سنت سال‌های قبل حاکمیت چنین دیدارهایی را در جهت تحکیم رابطه‌ی بین مردم و مسئولان می‌دانند. ولی تصور می‌شود که در سالیان اخیر با افزایش شدید مشکلات اقتصادی و بالارفتن بی‌کاری و فقر مردم، دیگر چنین دیدارهایی برای مردم هم شوقی ندارد و بیش‌تر آن‌ها را حضوری تشریفاتی با دادن وعده‌هایی توخالی برای توجیه کردن عملکرد حاکمان می‌دانند. به‌‌ویژه در شرایطی که مردم به مدد شبکه‌های اجتماعی از پشت پرده‌ی بسیاری از اختلاس‌ها و فسادها آگاهند و خزانه‌ی کشور از دلارهای نفتی خالی شده و امکان بذل و بخشش‌هایی سابق وجود ندارد، حضور مستقیم مسئولان در کنار مردم و در استان‌ها حتا دیگر برای خود مقامات هم خوش‌حال کننده نیست. چراکه بعد از هردیداری با سیل انتقادات و مطالبات به‌حقی از سوب مردم روبه‌رو می‌شوند که قابل برآورده شدن نیست. از آن بدتر این‌که به‌خاطر کرونا دیگر از آن کارناوال‌های پرشور استقبال و تجمعات ورزشگاهی هم خبری نیست! بدین‌روی این سفرهای استانی از زوایای مختلف مورد چالش قرار گرفته است و حاکمان اگر به‌دنبال شناخت مشکلات مردم و جلب رضایت آن‌ها هستند باید در پی راه‌های دیگری باشند وگرنه تداوم این روش‌ها جز افزایش هزینه و ناامیدی و سرخوردگی نتیجه بهتری به همراه نخواهد داشت.

*دکترای جامعه‌شناسی توسعه