۲- سیاست در دنیای سنت، بر مدار فرد می‌چرخید/ می‌چرخد؛ اما در دنیای مدرن، بر مدار سیستم می‌چرخد. پوپر می‌گفت: پرسش اصلی حوزه‌ی سیاست در دنیای سنت این بود که چه کسی حکومت کند؟، اما پرسش اصلی در دنیای مدرن این است که چگونه باید حکومت کرد؟

اقتصاد در دنیای سنت، در دست قدرتِ حکومت بود/هست، اما در دنیای مدرن، در دست بازارِ آزاد و رقابتی است.

۳- و اما فرهنگ؛ فرهنگِ دنیای سنت، فرهنگی تکلیف‌مدار و خدا محور بود/ هست؛ اما فرهنگ دنیای مدرن، فرهنگی حق‌مدار و انسان‌محور است. در جهان قدیم، جنس نر بودن برتر از جنس ماده بودن بود/ هست. جنس نر، از بدو تولد، صاحب حقوقی بود که جنس ماده از آن‌ها محروم بود. اما در دنیای مدرن، مرد و زن، هر دو بشر هستند، هر دو انسان هستند، و هر دو دارای حقوق برابری هستند. هیچ‌کدام مالک یا صاحب دیگری نیست.

۴- جامعه‌ی ایران، جامعه‌ای گرفتار در دوران گذار است. گذار از سنت به مدرنیته. جوامعی که در دوران گذار هستند، دچار آسیب‌های بسیاری می‌شوند؛ هم سنتی هستند و هم مدرن. در تضاد و تناقضی نفس‌گیر. دنیای سنت، قواعدِ زیستِ جمعی خاص خود را داشت. دنیای مدرن نیز، قواعدی برای زندگی دارد که با قواعد جوامع سنتی، از بیخ و بن، متفاوت است. اما در جوامع در حال گذار، مثل جامعه‌ی ایران، قواعد سنتی و مدرن در هم می‌آمیزند و جامعه را با بحران مواجه می‌کنند، چنان‌که جامعه‌ی اکنون ایران، با بحران‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی بسیاری مواجه شده است.

۵- قضیه‌ی «مونا حیدری»، بار دیگر، جامعه‌ی بحران‌زده‌ی ایران را در شوک فرو برد. سال گذشته قضیه‌ی «رومینا» بود. این‌که جنس نَر خود را صاحب جنس ماده بداند، قاعده‌ی دنیای سنت است. همین قاعده، ارزش‌های خاص خود را نیز خلق می‌کند. غیرت داشتن و ناموس‌پرستی ارزش‌هایی مربوط به روابط مبتنی بر نر – ماده هستند.

بخشی از جامعه‌ی ایران مدافع این کار است چون سنتی می‌اندیشد، بخشی سکوت می‌کند چون دلی در گرو سنت و سری در میان مدرنیته دارد و شمار زیادی نیز منتقد این کار هستند چون ذهنیتی مدرن دارند. برای جلوگیری از تکرار چنین فجایعی، متفکران و روشن‌فکران و مصلحان اجتماعی، باید ضمن آگاهی‌بخشی به جامعه در درک قواعد زیست‌مدرن، به تسهیل دوران گذار از سنت به مدرنیته نیز، کمک کنند. در این میان وظیفه‌ی اصحاب رسانه، سنگین‌تر است.

*دکترای ادبیات فارسی