شاد زیستن و شاد زندگی کردن، اگرچه به اعتقاد بسیاری از افراد یک هنر درونی است و خود و فرد باید شادی را در زندگی خود خلق کند اما کارشناسان معتقد هستند امروزه برنامه‌ریزی و طراحی شهری نیز در شاد زیستن انسان نقش بسیاری دارد. و چون فضای شهری بیش‌ترین ارتباط را با محیط زندگی برقرار می‌سازد. در نتیجه نقش به‌سزایی در احساس شادی و آرامش به شهروندان دارد. این فضاهای شهری است که می‌تواند حس شادی و رفتار مهربانانه را به همراه مزایای مالی به تک‌تک افراد جامعه القا کند. خیابان‌ها، پارک‌ها، مراکز خرید، خانه‌های مسکونی و در واقع بیش‌تر زیرساخت‌های شهری می‌توانند در ایجاد افراد موید همین نکته است. شهرسازی منطبق بر معماری معنوی و بومی، برنامه‌ریزی و طراحی اصولی شهری و صدها عامل دیگر در شکل‌گیری نشاط اجتماعی موثر باشد. بنابراین می‌توان بیان کرد که شادابی و سرزندگی حلقه مفقود زندگی شهری است و از طرف دیگر خلأ این موضوع در ادبیات علمی و مدیریتی برنامه‌ریزی و طراحی شهری کشور ایران کاملاً احساس می‌شود.
نشاطِ اجتماعی می‌تواند سبک زندگی را تحت تأثیر قرار ‌دهد و منجر به گسترش روابط اجتماعی با دیگران، افزایش حمایت اجتماعی و تسهیل ارتباط اجتماعی شود.
در دوران اخیر جامعه‌ي شهری ایران به دلیل تحولات ساختاری نظیر افزایش سالانه‌ي جمعیت، مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در حوزه‌های امنیت و آسیب‌های اجتماعی شاهد بروز پدیده‌های گوناگونی بوده که این موضوع نشاط اجتماعی جامعه‌ی شهری ایران را تحت تأثیر خود قرار داده‌است.(افشانی، ۱۳۹۴). امروزه جوامع شهری برای رسیدن به توسعه و پیش‌رفت نیازمند داشتن شهروند این شاداب و بانشاط است و زمانی می‌تواند به نشاط اجتماعی دست یابد که تمامی ساکنین آن بانشاط و شاداب باشند. ثمره وجود چنینی افرادی در جوامع شهری توسعه و پیش‌رفت در حوزه‌های مختلف سیاسی، جتماعی، فرهنگی است(شریف‌زاده و همکاران،۱۳۹۶).
به نظر می‌رسد امروزه پیش‌رفت و توسعه‌ی هنر هر جامعه‌ای در گرو استفاده‌ي بهینه از نیروی انسانی آن جامعه است و این امر لزوم پرداختن به مقوله‌ی احساس شادی و نشاظ و عوامل ایجاد‌کننده‌ی آن را تداوم می‌بخشد(ربانی و همکاران،۱۳۸۶).
شادی و نشاط، گمشده‌ی انسان معاصر و مطلوب مشترک همه‌ی انسان‌هاست. برخی معتقد هستند اهمیت عمده‌ی زندگی در نشاط نهفته است و انگیزه‌ی اصلی انسان‌ها در همه‌ی زمان‌ها، چگونگی دست‌یابی، حفظ و ارتقای آن‌هاست. شادی و نشاط موجب سلامتی عاطفی و روانی و جسم شده، امیدواری را فراهم می‌کند و هم‌چنین زندگی را ناخوشایند ساخته است و اشتیاق برای پرداختن به فعالیت‌های اجتماع را آسان می‌کند.

نشاط اجتماعی
با توجه به گسترش سریع شهرنشینی و صنعتی شدن شهرها، امروزه زندگی توأم با استرس و افزایش میزان اضطراب در حوزه‌ی زندگی روزمره، مشکلات روحی و روانی انسان‌ها افزایش یافته است.
در چنین فضایی توجه به مؤلفه‌های سلامت روانی که یکی از مهم‌ترین اولویت‌های برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران است ضروری است. یکی از مؤلفه‌های سلامت روانی نشاط اجتماعی است که خود عامل سرزندگی و شادابی و افزایش سرمایه‌های اجتماعی می‌شود و از گرایش به ناهنجارهای اجتماعی جلوگیری می‌کند(ویس و قیسوندی،۱۳۹۰).
گام نهادن در مسیر توسعه و یا ایجاد جامعه‌ای که در آن آرامش و سعادت محقق شود به زمینه یا مقدماتی نیاز دارد که با اتکا به آن این درخواست تحقق یابد از جمله این مقدمات نشاط اجتماعی است. نشاط فرآیند شکل‌گیری رابطه فرد با جامعه و گروه تحقق پیدا می‌کند.
امروزه اگر جامعه‌ای خواهان توسعه و پیش‌رفت و راه‌یابی به آرمان‌های انسان است باید شهروندانی با نشاط و شاداب داشته باشد و هنگامی می‌تواند به درجه‌ای از کمال نشاط اجتماعی برسد که ساکنان آن بانشاط باشند.(گلابی، و اخشی،۱۳۹۴).
به‌طور کلی شادمانی و نشاط به‌عنوان یکی از شاخص‌های تأثیرگذار بر توسعه‌ی پایدار شهرها در نظر گرفته می‌شود و از طرفی چون باعث ایجاد حس مثبت و افزایش روحیه مشارکتی در میان ساکنان شهر می‌شود، می‌تواند در راستای پیش‌رفت جامعه مثمر ثمر واقع شود که نیازمند توجه ویژه‌ي برنامه‌ریزان و طراحان شهری است.

دیدگاه برنامه‌‌ریزان شهری در مورد نشاط شهری
مکان و فضا بر احساسات افراد تاثیر می‌گذارد. موقعیت و وضعیتی که فرد در جامعه دارد بر تجربه ذهنی‌اش(شادی و ناخودآگاه) تاثیر می‌گذارد. زمانی که ساکنان شهر احساس می‌کنند به مردم و مکان‌های شهری خود وابسته‌اند، شادتر هستند. گذشته از این، شادی این است که مردم احساس کنند شهرها از امکانات برخوردارند و کیفیت زندگی آن‌ها را بهبود می‌بخشند. بنابراین شادی و پیگیری آن موضوعی است که محققان مناطق شهری و سیاست شهری یابد به آن توجه کنند(اورکی، و همکاران،۱۳۹۸).
یافته‌ها نشان می‌دهد، که ارتباطات اجتماعی درون شهر و جنبه‌های برنامه‌ریزی شهری با شادی فرد همراه است و از طرفی دسترسی مردم به فضاهای شهری زیبایی‌شناسی شهر برای شادی اهمیت دارند.(کوین و همکاران،۲۰۱۱).
در پژوهش«درک شادی را در ده شهر عمده» به این نتیجه رسیدند که طراحی و شرایط شهرها با شادی ساکنین در منطقه شهری همراه است.
شهرهایی که دسترسی آسان به وسایل حمل و نقل عمومی مناسب و امکانات تفریحی و فرهنگی را فراهم می‌کنند، شادی را افزایش می‌دهند.
شهرهایی که مقرون به‌صرفه هستند و به عنوان مکان‌های مناسب برای پرورش کودکان نیز خدمت می‌‌کنند، ساکنان آنان شادتر هستند.
در این رابطه جیکوبز(۱۹۶۱) اشاره می‌کند که محله‌های شهر، محیط مهمی هستند که می‌توانند ارتباطات اجتماعی و ارتباط با محل را تسهیل دهند. این ارتباطات به نوبه خود برای شادی و کیفیت زندگی مهم هستند و از نظر جیکوبز فیلسوف شهری پیاده‌رو فعال و پرجنب و جوش، می‌تواند بر مطلوبیت زندگی شهری تأثیر بگذارد و تأثیر مثبتی بر شادی ساکنین داشته باشد. مخاطبین چهره به چهره و محله‌هایی که به سمت پیاده‌روی می‌روند؛ احساس اعتماد عمومی و ارتباطات اجتماعی میان ساکنان شهری را تشویق می‌کنند. اولدنبود(۱۹۹۹) بر اهمیت کافه‌ها و مراکز اجتماعی تاکید می‌کند.
به‌طور کلی جوامع باید دارای حمل و نقل چندگانه (به عنوان مثال راه رفتن، دوچرخه‌سواری و حمل و نقل عمومی باشند تا در هنگام اوقات فراغت مردم را در محل‌های عمومی مشترک تشویق کنند. اگر برخی از طرح‌های شهری، تعاملات اجتماعی و ارتباطات با محل‌های عمومی مشترک تشویق می‌کنند چه نوع مکان‌های عمومی مشترک تشویق می‌کنند؟ چه نوع مکان‌هایی این ویژگی‌ها و تاثیر آن‌ها بر روی شادی را از بین می‌برند؟ و هم‌چنین پاتنام معتقد است: بهترین پیش‌بینی کننده یا شادمانی، گسترش و پهنای روابط اجتماعی است و برخی نظریه‌پردازان دیگر بیش‌تر شادمانی را به فضای شهری و محیط‌های شهری ساخته شده و بیش از همه به همسایگی نسبت داده‌اند.» و ویژگی‌های کالبدی نیز بر میزان نشاط در فضاهای شهری تأثیر‌گذار هستند تا با ایجاد فضاهای شهری خلاق سرزنده بتوان میزان حضور پذیری ساکنان محلات و شهرها را افزایش داد و این امر موجب بهبود وضعیت ارتباطات جمعی و در نتیجه نشاط می‌شود.

جمع‌‌بندی
طبق بررسی‌های روان‌شناسی وقتی همه‌ی افرادی که در یک منطقه کنار هم زندگی می‌‌کنند و در یک حد ثابتی از زندگی در ابعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، رفاهی، بهداشتی، امنیتی، کالبدی و … قرار دارند در این صورت تبعیض و بی‌عدالتی چندانی در بین آن‌ها حاکم نخواهدبود. در چنین حالتی همه‌ی نیازهای افراد در یک سطح برآورده می‌شودند و افراد احساس نشاط و سرزندگی می‌کنند. نکته‌ي مهمی که وجود دارد این است که تا وقتی افراد از وضع زندگی خود رضایت داشته باشند، می‌توانند شاد باشند. دقیقاً چنین شرایطی در سکونت‌گاه‌های غیررسمی برقرر است.
ساکنان چنین مناطقی از دنیای اصلی که همان شهر رسمی است، دور بوده و به حاشیه‌ی شهر رانده می‌شوند و خود را فقط به آن‌جا متعلق می‌دانند و به‌نوعی منزوی هستند اما با این حال غالباً احساس نشاط و سرزندگی دارند و هم‌چنین شور و نشاط در فضاهای این سکونتگاه‌ها به چشم می‌آید.

سرچشمه:
نشاط واژه‌ای گم شده در فضاهای شهری، سعیدی رضوانی، نیما بایرامزاده، سجاد امیدوارفر
*کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری

*هرگونه برداشت و تلخیص از مطالب این تارنما بدون ذکر منبع ممنوع است و پیگرد قانونی دارد.