در ورودي دره، در شكاف و فرونهفتگي طبيعي كوه (به تراز تقريبي ۱۰ متر از كف دره)، بقاياي ديوار‌هاي سنگي دژي تاريخي چشم هر بيننده‌اي را به خود خيره مي‌كند. اين دژ از دو سو به جداره طبيعي كوه و از سمت دره به وسيله‌ی دو ديواره بلندسنگي(به تقريب ۱۴ متري) ايجاد شده است. فضاي دروني آن از راهرويي ارتباطي و چندين اتاق با سقفي تاقي تشكيل شده است.

هم‌اكنون آثار داغي تاق‌ها در برخي جداره‌هاي دروني به چشم مي‌خورد. به دليل ويراني سقف‌ها و تاق‌ها از چند و چون احتمالي فضاهاي طبقه دوم بي‌خبريم. رشته‌پله‌اي براي دست‌رسي و ديده‌باني قراولان دژ در جداره طبيعي دروني دژ ايجاد شده. اين پله در ابتدا در دل صخره حجاري و ‌در بخش‌هايي از سنگ و نوعي ملات مقاوم ايجاد شده و ارتباط از كف قلعه تا بلندترين قسمت داخلي آن را ميسر مي‌سازد.

به نظر مي‌رسد راه ارتباطي اين بنا با بيرون منحصر به دري در ديواره منتهي به دره بوده باشد. اين اثر شگفت‌انگيز داراي برخي ويژگي‌هاي معماري ساساني و به گمان فراوان مربوط به آن دوره است و نشان از اهميت راه‌بردي لرستان براي دولت ساساني است.

در مجاورت اين دژ، در ميانه‌ی دره، آثار آسيابي تاريخي به چشم مي‌خورد. هم اكنون بقاياي تنوره‌، سَرسيل و اتاقي در پايين‌دست آسياب (اتاق لويينه) به چشم مي‌خورد. اين اتاق با محوريت خاوري – باختري به طول و عرض تقريبي ۳*۶  متر و داراي آسمانه‌اي از نوعي تاق تيزه‌دار سنگي دوره اسلامي است.

به فاصله كمي از دژ و آسياب تاريخي در امتداد دره شيخ‌ماخو، آثار حجاري سه جايگاه نشتن (‌شبيه به صندلي‌هاي چوبي مجلل‌) بر دهانه‌ی اشگفتي(غار) به چشم مي‌خورد. اين غار كوچك از ريزش طبيعي قطعات سنگي بسيار بزرگ به وجود آمده و در نزد مردم اين ناحيه به « اشگفت ‌سَردَه» نام‌بردار است. در نبود اطلاعات كافي به شكل قاطع نمي‌توان در مورد ديرينگي اين حجاري اظهار نظر كرد.

در سال ۱۳۳۰ق./۱۲۹۶خ. اين مجموعه را ‌‌ميرصيد‌محمدخان اشرف‌العشاير فرزند مير‌تيمورخان مير‌ديركوند سركرده طوايف سيمره و ديركوند و وزير مشهورحسين‌قلي‌خان صارم‌السلطنه و غلامرضاخان، والي پشت‌كوه لرستان ‌ساخته است.اين مجموعه شامل باغي بزرگ‌، قلعه (حكومتي و اقامتي) و گرمابه‌اي براي استفاده باشندگان قلعه و عموم مردم است. بر پايه‌ی روايات شفاهي اين باغ بزرگ و پس از ميرصيدمحمدخان،  رو به ويراني نهاده و امروزه اثري از آن باقي نيست و اما قلعه ‌به مساحت۱۵۰۰ متر‌مربع و به شكل نزديك به مربع، داراي چهار برج در گوشه‌هاي بيروني و برج پنجمي در ميانه‌ی ديواره باختري است. فضاهاي گوناگون اقامتي، خدماتي و نظامي بنا، بر محور جبهه‌هاي چهارگانه ميانسراي مركزي آن به ابعاد ۵/۱۹*۲۰ سامان‌دهي شده‌اند.