اين غار رازآلود، افزون بر جاذبه‌هاي طبيعي و وجود قندیل (استالاگميت‌ها)ي زيبا، يكي از مراكز ‌تاريخي لرستان است كه شواهد عصر غارنشيني در آن به‌دست، آمده است.

در گذشته و بر اثر برخي رخدادهاي طبيعي، ورود به غار كاري مشكل بود.‌‌ ميرزا موسي‌خان نامي در سال ۱۲۹۷ق./ ۱۲۵۹خ. در گزارشي از جغرافياي تاريخي پيش‌كوه لرستان، كه براي اعتماد‌السلطنه (تاريخ‌نگار دوره‌ی قاجار) تهيه كرده، به انسداد ورودي اين غار اشاره مي‌كند. (ستوده،۳۴۰:۱۳۹۹ ) در سال‌۱۳۸۷ خ. در پي كاوش‌هاي باستان‌شناسي و آواربرداري دهانه‌ی ورودي غار، امكان ورود به آن فراهم شده است.

دهانه‌ی ورودي، رو به شمال بوده و در آغاز به اندازه‌اي‌است كه مي‌‌توان به آساني به آن وارد شد. پس از طي چندين متر، از بلنداي آن به اندازه‌اي كاسته مي‌شود كه، ناگزير بايد به شكل خميده از آن گذشت. بعد از ‌گذار از مفصل ورودي، به يك دو راهي خاوري- باختري مي‌رسيم.

بخش خاوري غار ژرفا و اهميت چنداني ندارد. اما شاخه‌ی ديگر با حدود تخميني ۹۰ درجه به جانب باختري ادامه مي‌يابد. غار را مي‌توان از اين نقطه به چهار مفصل ديگر تقسيم كرد. مرز ميان اين مفصل‌ها چرخش‌هاي زاويه دروني غار است. اين چرخش‌ها باعث عدم ورود نور به دهانه‌هاي مياني و پاياني غار شده، به نحوي كه حركت در مسير، بدون وسايل روشنايي، اندكي مشكل است. ‌‌كف غار از اين بخش با شيبي ملايم در حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد به سمت نقطه‌ی پاياني ادامه پيدا مي‌كند؛ هم‌چنين بر بلندا ‌و دهانه‌ی غار افزوده مي‌شود.

مفصل دوم به طول تقريبي ۳۰، بلنداي ميانگين ۵/۵، دهانه ۵/۹ متر و ۴۵ درجه چرخش به مسير كلي خود، به جانب شمال باختري ادامه مي‌دهد. از اين نقطه بر رطوبت هوا افزوده و شرايط تنفسي اندكي با مشكل مواجه مي‌شود. اما مفصل سوم غار با ۴۵ درجه چرخش حركتي، ‌به اندازه‌هاي تقريبي درازا ۳۲، بلنداي ۷ و دهانه ۹٫۵ متر است. ‌مفصل چهارم ۴۵ متر طول، ۱۲ متر بلندا و ۱۰ متر دهانه دارد.

آخرين‌، بزرگ‌ترين و شايد مهم‌ترين بخش غار مفصل پنجم است. در اين نقطه، دهانه‌ی غار به شكل فضايي فرّاخ به بلنداي خيره‌كننده (تقريبي) ۲۶‌، دهانه ۱۶ و طول ۶۰ متر را شامل مي‌شود. شادروان حميد ايزدپناه در بازديد ميداني از وجود چند پله تراشيده شده كه به سوي جانب خاوري چرخيده و به فضاي كوچكي در سطح بالاي غار منتهي مي‌شوند؛ خبر مي‌دهند. (ايزدپناه‌، ج۲ ،۳۰۳:۱۳۷۶تا۳۰۲) در بازديد و بررسي‌هاي ميداني در درون غار به چنين شواهدي برخورد نشد. در اين قسمت (بخش انتهايي غار) حجم بزرگي از ريزش سنگ‌هاي ديواره و به احتمال آسمانه‌ی غار به چشم مي‌خورد. به احتمال فراوان و با توجه به شواهد ميداني اين ريزش ناشي از انفجار بزرگي در اين نقطه از غار، توسط سوداگران آثار عتيقه است. اين مساله با تاسف فراوان صدمات بزرگ و جبران ناپذيري به هويت تاريخي آن وارد كرده است. به تقريب در همه جاي غار آثار كاوش‌هاي غير مجاز ديده مي‌شود. ‌‌كف محوطه غار نيز به شدت مغشوش شده است. هم‌چنين شواهدي از صدها ديوار‌نويسي در جداره‌ها موجود است. اين غار از نظر حفظ و نگه‌داري در وضعيت بسيار ناگواري به سر مي‌برد. طول غار در حدود ۱۸۵ متر است. ضروري است براي جلوگيري از صدمات جبران ناپذير بيش‌تر امكاناتي براي صيانت از آن فراهم شده در غير اين صورت دهانه ورودي آن را مسدود كرد.

ادامه دارد…

*پژوهش‌گر حوزه‌ی معماری و تاریخ