برخي از پژوهش‌گران بنا را آرامگاه شجاع‌الدين خورشيد، سر‌سلسله دولت مشهور خورشيديان مي‌دانند. ‌(‌ايزدپناه، ج‌۲‌، ۳۹:۱۳۵۰)،‌ ( زنده‌دل،۱۰۰:۱۳۷۹) بناي آرامگاه كارشيوي مستطيلي دارد و از يك ايوان ورودي به طول ۳ و عرض ۱۵/۴ متر و اتاق (هشت‌ضلعي) گنبدخانه در ضلع جنوبي آن تشكيل شده‌است. در دو سوي ايوان دو تاقنما و هم‌چنين دو سكوي الحاقي قرار گرفته‌است. ايوان و فضاي گنبد‌خانه از طريق راهرويي كوتاه به هم متصل مي‌شوند.
هر وجه اتاق گنبدخانه به طول ۴۵/۲متر شامل دو رديف تاق‌نما است. گنبد بنا از نوع دو پوسته به بلنداي ۱۵ و دهانه ۶ متر است. بين گنبد زيرين و رويين به وسيله شبكه‌اي از كِش‌هاي چوبي به هم متصل شده‌اند. دست‌رسي به بام

1-كارشيو آرامگاه شِينَه‌شا

بنا از راه رشته‌پله‌ايست در جداره خاوري آرامگاه. ساختمايه بنا از سنگ و آجر است. به گزارش ايزدپناه آرامگاه شينه‌شا در گذشته داراي مَعجَري چوبي بوده كه به فرمان شاهوردي‌خان والي ساخته شده‌است. بر اساس نوشته غلامرضا خان والي در كتاب انيس‌المسافر، مزار حسين‌خان، سرسلسه دومان واليان لرستان‌فيلي و حسين‌خان دوم‌ در اين مكان قرار گرفته‌است. (ساكي: ۲۲۱) اين اثر به گمان بسيار در نيمه‌ی پاياني دوره‌ی اتابكان لر‌كوچك ساخته شده‌است. بر گرداگرد بنا گورستاني تاريخي با سنگ‌مزارهايي منحصر به فرد قرار گرفته است. هم‌چنين بناي كاروانسرايي در همسايگي آرامگاه قرار دارد. ‌اين روستا نخستين منزلگاه از منازل چند‌گانه راه خرم‌آباد به دزفول و ابتداي مسير ايل‌راه (دَليج و كِيلاو) كوچ عشاير لر (بالاگريوه، بيرانوند، حسنوند، تركاشوندِ يوسف‌وند و…) به سرزمين‌هاي گرمسيري جنوب لرستان است. طوايف مختلف لر، در مسير كوچ سالانه خود، هنگامي كه به اين منطقه مي‌رسيدند، به زيارت آرامگاه رفته و براي او نذر و نياز مي‌كرده‌اند.

-آرامگاه منسوب به شجاع‌الدين خورشيد بنيان‌گذار حكومت امراي لر كوچك (خورشيديان‌) عكس: اينترنت

ساكنين روستا از تيره‌هاي مختلف ديركوند و به‌ويژه طايفه‌اي به نام خادم‌هاي شينه‌شاه هستند. اين خادمان از گذشته امور توليت آرامگاه را بر عهده داشته‌ و بدين‌روي به اين نام اشتهار پيدا كرده‌اند. بناي آرامگاه شينه‌شا و محيط زيباي پيراموني آن از گذشته يكي از تفرج‌گاه‌ها و زيارت‌گاه‌هاي مردم شهر خرم‌آباد بوده‌است. محمود ميرزا قاجار فرزند فتحعلي‌شاه قاجار و حاكم لوقت لرستان فيلي در مورد اين بنا اظهار مي‌دارد كه:
شهنشاه‌در یک فرسنگی شهر،« نُصَیري، به این بقعه و مضجعه، اعتقاد غریبی دارند؛ چنان‌که از شش‌ماه راه به زیارت‌ [می]‌آیند. سنگی است مدوّر و سیاه‌فام، به مثابه یک هندوانه بزرگی. گویند زنانی که از اولاد بی‌بهره هستند، بر روی سنگ آن می‌نشینند‌ [و] لحظه‌ پس از آن، به پا می‌ایستند. اگر آن سنگ بنا کرد به دور زدن و حرکت، البته آن عفیفه را اولاد خواهد شد، و اگر سکون دارد و قراری جسته، در حالت یاس خواهد بود، که دیگر او را اولاد نمی‌گردد و این بیان اگرچه اغراق دارد، اما به کرّات تجربه گردیده [است]. العقد‌ه‌ علی الراوی.۱

‌ چشم‌انداز كاروانسرا، آرامگاه‌ و روستاي شينِهِ‌شا از فراز كوه كووسِ ‌بِوي عكس: مشاورين باوند

پی‌نوشت:
۱٫ نُصَيريه نام فرقه‌اي از صوفيان شيعه مذهب شناخته شده در جهان اسلام است. اين گروه كه به نام‌هاي ديگري چون «عَلَويه»، «انصاريه» و … هم شناخته مي‌شوند. نصيريه در سده‌ی سوم هجري به وسيله شخصي به نام محمّد پسر نُصَير متوفي به سال ۲۷۰ق/۲۶۲خ بنيان نهاده شد. (‌علامه‌الحلي، ۱۴۱۱ق. : ۲۵۷) أبو‌شعيب محمّد بن نصير عبدي بكري نميري تميمي در سامراي عراق زاده شد. او پيش از دعوي جنجاليش، از ياران امامان جواد(ع) و عسكري(ع) به شمار مي‌آمد. (‌ابن ابي‌الحديد معتزلي، ج۸ ، ۱۴۰۴ ق : ۱۲۲‌) علوي‌ها از گذشته تا كنون، بيش‌تر در سرزمين‌هايي از شام و اناتولي شامل كشورهاي سوريه، تركيه، لبنان و اردن و… زندگي مي‌كنند.
گزارش محمودميرزا در مورد اعتقاد نصيريه به آرامگاه شِينِه‌شا، شايان توجهه است. به ويژه آن‌جا كه مي‌نويسد: اين فرقه با طي شش‌‌ماه مسافت به زيارت اين آرامگاه مي‌آيند. تاكنون پژوهش جامعي در زمينه تاريخ اديان و فرقه‌هاي اسلامي در لرستان بزرگ (‌فيلي، بختياري، جنوبي) صورت نگرفت است. آن‌چه از منابع كم‌شمار تاريخي در اين زمينه مستفاد مي‌شود، وجود فرقه‌هايي از صوفيه مانند حروفيه، نقطويه، اهل‌حق و نعمت‌اللهيه در (دست‌كم) سده‌هاي متاخرتر اسلامي در لرستان‌فيلي است. برخي گفته‌هاي ضعيف آيين الحق را از شاخه‌هاي علويه(نصيريه) مي‌دانند. اين سخن مورد پذيرش بيش‌تر پژوهش‌گران نيست.
اكنون اين پرسش مطرح مي‌شود كه آيا به اعتبار وجود آرامگاهي مورد احترام فرقه نصيريه مي‌توان مدعي نفوذ و وجود پيرواني از اين فرقه در گذشته لرستان شد؟ ‌هر چند اثبات اين مسئله بسيار دشوار مي‌نمايد در نبود منابع تاريخي و شواهد ميداني پاسخ قطعي به اين سوال ميسر نيست.
* پژوهش‌گر حوزه‌ی معماري و تاريخ