تجزیه و تحلیل و برداشت‌های این نوشته نه وحی منزل است و نه خالی از اشتباه؛ پس از خوانندگان فرهیخته این سلسله مطالب خصوصاً کسانی که به نوعی می‌توانند در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری موثر باشند، درخواست داریم در اصلاح موارد و هم‌چنین ارائه‌ی نظرات و راهکارهایی که از دید نویسنده مغفول مانده یا اساساً با آن‌ها آشنایی ندارد، تلاش نمایند. مهم آن است که مجموعه‌ی کارشناسی ما در این زمینه‌ها حرفی برای گفتن داشته باشد که این سلسله نوشته‌ها می‌تواند به عنوان شروعی تلقی شود. دومین گروه از محصولات زراعی کشور از نظر سطح زیر کشت و تولید و آب مصرفی، گروه علوفه شامل یونجه و شبدر و ذرت علوفه‌ای و سایر نباتات علوفه‌ای می‌باشد. این گروه دارای سطح زیرکشت بیش از یک میلیون هکتار (۹۵۰ هزار هکتار آبی و ۹۰ هزارهکتار دیم) با کل تولید ۲۲ میلیون تن است.
یونجه مهم‌ترین گیاه علوفه‌ای کشور است که نفش مهمی در تغذیه‌ی دامداری سنتی و صنعتی دارد. تولید یونجه خشک حدود ۶/۲ میلیون تن است که کفاف زیربخش دام کشور را نمی‌دهد و به‌دلیل نقش اساسی آن در خوراک بیش از ۸۰ میلیون راس دام سبک و سنگین، تقاضا برای آن روزافزون است به‌طوری که هم اینک سر مزرعه به فروش می‌رسد. یونجه‌ی آبی دارای سطح زیر کشت حدود۵۷۰ هزارهکتار است که کم‌تر از ۷ میلیارد مترمکعب آب مصرف نمی‌کند. برای این میزان آب مصرفی فکری باید کرد. بعد از کاه غلات، یونجه بیش‌ترین مصرف را در دامداری‌ها دارد، هم به صورت تر و تازه و هم به صورت خشک شده. شاید به صلاح باشد که ما در این‌جا نیز مقداری بار را از دوش یونجه به لحاظ آب بر بودن آن برداریم و به کشت دیم علوفه پروتئینی فکر کنیم.
موسسه‌ محترم تحقیقات دیم کشور و تعدادی از مراکز تحقیقاتی چند سال است انواع علوفه دیم را در پلتفرم‌های پروژه «ارتقای امنیت غذایی» در استان‌های غربی کشور مورد آزمایش و ارزیابی قرار داده‌است. اطلاع دارم که کشت لگوم ماشک دیم(با ارزش غذایی شبیه یونجه) به‌صورت خالص یا مخلوط با جو خوب جواب داده و میزان تولید علوفه رضایت بخش بوده است. برای نجات منابع آب کشور باید کشت دیم اصولی را جدی بگیریم و بخشی از تولیدات زراعی و باغی را به اراضی دیم ناحیه زاگرس و البرز انتقال دهیم. در مورد علوفه‌‌های حاوی پروتئین مورد نیاز دام کشور می‌توان این کار را انجام داد. ۳۰۰- ۴۰۰ میلی‌متر بارندگی سالانه که گندم و جو دیم در آن عمل می‌آیند، می‌تواند باعث تولید رضایت‌بخش علوفه دیم نیز بشود. موضوع از زاویه تجدید حیات آب خصوصاً منابع زیرزمینی جدی است و از هیچ اقدام موثری نباید فروگذار کرد. یونجه و ذرت علوفه‌ای و ذرت دانه‌ای منابع آب‌های زیرزمینی را بسیار تحت فشار قرار داده‌اند. وزن کانوپی‌ ترِ تولید شده‌ی سه علوفه یونجه‌، ذرت علوفه‌ای و ذرت دانه‌ای در کشور بیش از ۵۰ میلیون تن است که حدود ۷۰ درصد آن آب است و این نفس آب‌های زیرزمینی را به شماره انداخته است! در این باره خواهیم نوشت.

ادامه دارد…
*دکترای خاک‌شناسی